اعتیاد پُست مدرنی از نوع آرایش

وقتی ملاک آدم‌ها برای شناخت یکدیگر تغییر می‌کند و بازار عرضه نیز غیرقابل کنترل می‌شود، بسیاری اتفاقات دست به دست هم می‌دهند تا شاهد مصرف افراطی و نامتعارف لوازم آرایشی و آرایش‌های عجیب توسط برخی جوانان و حتی نوجوانان باشیم، اتفاقی که در جامعه‌ای اسلامی عجیب به نظر می‌رسد...

به ظاهر زنان و دختران شهرم دقیق می‌شوی، برخی انگار از اصل خود دور افتاده‌اند و آدمیت خویش را از یاد برده‌اند... چه بر سر نقش زن در جامعه امروز آمده است؟ دلیل این علاقه عجیب برخی به خودنمایی چیست؟

به راستی چه عاملی سبب می‌شود تا بازار تقاضا داغ بماند، زیر پوست آرایشگاه‌های شهر چه می‌گذرد؟

به یکی از مناطق به اصطلاح بالای شهر می‌روم، در بدو ورود به آرایشگاه تنها چیزی که توجهم را جلب می‌کند محیط شیک و مدرن آن است که به وسیله آینه‌های بزرگ و پوستر هنرپیشه‌های هالیوودی تزیین شده است.

به سراغ دختر جوانی می‌روم که اگر رنگ و لعاب چهره‌اش را با آب و صابون بشوید 18-17 سال بیشتر ندارد اما با این آرایش غلیظ حدود 25 ساله به نظر می‌رسد؛ در مورد آرایش نامتعارفش که می‌پرسم، می‌گوید: هر کسی دوست دارد که بهترین باشد و مورد توجه قرار بگیرد، من هم به عنوان یک جوان از این قاعده مستثنی نیستم.

وقتی می‌پرسم به نظر خودش راه درستی را برای جلب توجه انتخاب کرده است، در جواب فقط یک لبخند تحویلم می‌دهد!

مهین یکی دیگر از مشتریان ‌آرایشگاه است که سال گذشته ابروهایش را تاتو کرده است.

او می‌گوید: عیب تاتو و خالکوبی این است که دلت را می‌زند و تضمینی و جود ندارد که بتوانی تغییرش بدهی.

ابوالفضل غفاری، عضو هیات علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد معتقد است، عادت می‌تواند رفتار معقول و منطقی یا غیرمنطقی باشد که در بلندمدت و با تشویق و تایید دیگران تکرار و تثبیت می‌شود و شباهت آن با رفتارهای اعتیادی، خودکار بودن آن است اما اعتیاد، رفتاری غیرمنطقی و خارج از کنترل فرد و نوعی اختلال روانشناختی است که فرد بر اثر کمبودهای عاطفی و رشد ناکافی در شخصیت از خود بروز می‌دهد.

وی با بیان اینکه مصرف لوازم آرایشی به صورت افراطی می‌تواند نوعی عادت یا نوعی اعتیاد باشد، اظهار می‌کند: ارائه بازخوردهای مثبت و جلب نظر و توجه دیگران عاملی است که در تبدیل شدن مصرف لوازم آرایش به عادت، نقش موثری دارد و از سوی دیگر اعتیاد به مصرف لوازم آرایش می‌تواند مرتبط با برخی اختلالات شخصیت به وی‍ژه اختلال شخصیت نمایشی باشد.

غفاری، دوره نوجوانی را از دیدگاه روانشناسی دوره هویت‌یابی اختصاصی، اجتماعی، جسمانی و جنسی می‌داند و خاطرنشان می‌کند: نیاز به جلب توجه و تایید ظاهر در نوجوانان که مربوط به هویت‌یابی جسمانی و جنسی است، چنانچه توسط خانواده به ویژه والد جنس مخالف و گروه دوستی در چارچوب شرع و عرف برطرف نشود، می‌تواند به خودنمایی و نیاز افراطی به جلب توجه دیگران منجر شود.

این روانشناس اضافه می‌کند: هدف نوجوان از این رفتار، جلب تایید و اطمینان پیدا کردن از مقبولیت ظاهری خود نزد دیگران و به ویژه جنس مخالف است.

غفاری در خصوص دلیل گرایش پسران به لوازم آرایش تصریح می‌کند:

این رفتار ممکن است تحت تاثیر الگوپذیری از جوامع غربی و تفکرات دیگران، گرایشات ناسالم یا انحرافات جنسی، اختلالات جنسیتی و تقلید از گروه‌های ضد فرهنگ نظیر هوی‌متال، وسپ، رپ و ... شکل گرفته ‌باشد زیرا چنین رفتاری جزء نیازهای طبیعی مردان به شمار نمی‌رود.

عضو هیات علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان می‌کند: می‌توان با بلوغ عاطفی و هیجانی شخصیت، تقویت اراده و تعمیق باورهای فرد، نهادینه کردن ارزش‌ها و فضایل اخلاقی و انسانی، فراهم کردن زمینه شکوفایی استعدادها و توانمندی‌های فردی، ورزشی، انسانی، هنری، جسمانی و معنوی، از گرایش به پوشش‌ها و آرایش‌های نامتعارف جلوگیری کرد.

وی ادامه می‌دهد: این امر از طریق رسانه‌های نوشتاری و دیداری، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها، هنرهای نمایشی، روزنامه‌های مختلف، مساجد و فرهنگسراها، به شرط نبود تضاد و دوگانگی بین این ارگان‌ها امکان‌پذیر است.